Nieuwsbrief
Artikelen
Prikbord
Help ons
Petitie


Volkskrant
www.volkskrant.nl - dinsdag 7 februari 2006
Van onze verslaggever Rob Gollin

Goudstikker: nog duizend werken te gaan

DEN HAAG - Zestig jaar na de Tweede Wereldoorlog krijgen de erven van de joodse kunsthandelaar Goudstikker 202 werken terug. Schoondochter Marei von Saher: ‘Ik heb op het punt van opgeven gestaan.’

Het was een missie, zegt Marei von Saher (61), schoondochter van de joodse kunsthandelaar Jacques Goudstikker. Het ‘intrinsieke gevoel’ dat ze voor een goede zaak vocht, de wetenschap dat haar schoonmoeder Desi onrecht was aangedaan; ziedaar haar drijfveer. De schilderijen die na de dood van Goudstikker in 1940 – verongelukt op de vlucht voor de nazi’s – naar Duitsland verdwenen, waren na de oorlog niet naar de familie teruggekeerd, maar hingen in Nederlandse musea, ambassades en consulaten. ‘Desi is begonnen, maar heeft het niet kunnen afmaken. Ik ben dankbaar dat het nu is gelukt.’

Om vijf voor vier gistermiddag kwam het verlossende telefoontje van staatssecretaris Medy van der Laan van Cultuur, als sluitstuk van zeven jaar juridisch hogeschoolschermen. Het waren nog bange dagen in het Haagse hotel Des Indes, waar Von Saher haar intrek had genomen: de officiële bekendmaking van het kabinetsbesluit over haar claim liet maar op zich wachten. De bewindsvrouw belde zelf. Van de 267 schilderijen uit de collectie-Goudstikker komen er 202 in het bezit van de erven. Von Saher bekent dat ze tranen voelde opkomen en even geen woorden had. ‘Ik heb soms op het punt van opgeven gestaan.’

Ze doet enkele uren later haar verhaal in de Pulchri Studio. De voormalige kunstschaatsster uit Duitsland wordt gesecondeerd door haar dochter Charlène (29) en haar Nederlandse advocaten, prof. mr. Dick Schonis en Jhr. mr. Roelof van Holthe tot Echten. Ze is wat vermoeid, maar opgewekt. ‘We hebben een prachtig team.’

Wat ze met de schilderijen gaat doen, weet ze nog niet; zeker, ze heeft er al enige tijd over kunnen nadenken. Wordt het een reizende tentoonstelling? Schiet er nog iets over voor de Nederlandse collectie, zoals Van der Laan hoopt? Von Saher: ‘Er zijn zo veel ideeën. Maar ik kan niemand iets toezeggen. U hoort het wel als we iets hebben besloten. Maar niet nu, niet vandaag. We zijn nu nog te veel aan het genieten.’

Heeft ze nog een boodschap voor de museumdirecteuren die treuren over leemten in de collectie? Het antwoord is kort. ‘De boodschap is: wat verkeerd was, is nu rechtgezet.’

Een journalist van het Algemeen Dagblad zette haar in 1997 op het spoor van een mogelijke claim. Het was de tijd dat bij de beoordeling van verzoeken om teruggave van oorlogskunst morele aspecten zwaarder gingen wegen dan de juridische voorgeschiedenis.

Thuis werd zelden over de collectie gesproken. Wie de oorlog overleefde, voelde zich schuldig. Desi overleed in 1996, haar zoon Edo, Marei’s echtgenoot, enkele maanden later. ‘Het was een uiterst pijnlijk onderwerp voor Desi. Ze had haar man verloren, en moest na de oorlog haar eigendom terugkopen. Ze wilde ook verder met haar leven.’

Wie denkt dat het de erven vooral om het geld te doen is, heeft het mis, beklemtoont het gezelschap aan het tafeltje. Dochter Charlène neemt het woord. ‘De belangrijkste reden dat dit zestig jaar heeft geduurd, is dat de naoorlogse regeringen Desi niet de gelegenheid hebben gegeven de zaken fatsoenlijk af te handelen.’

Het team kunsthistorici en advocaten dat in opdracht van de erven probeert na te gaan waar de andere schilderijen uit de handelsvoorraad van Goudstikker zijn beland, is bepaald nog niet aan opheffen toe. Een inventarisatielijst vermeldt nog zo’n duizend werken. Afgezien van de claim die door Van der Laan is gehonoreerd, zijn er tot dusver 32 in handen van de erven. Dus dit is nog maar het begin? Marei von Saher slaat enthousiast met haar vuist op het bovenbeen. ‘Yes!’

  • Meer nieuws: 202 Schilderijen Goudstikker terug
  • Achtergrond: Een hele zaal opnieuw inrichten

    Copyright: de Volkskrant

    Lezersreacties
    Geef uw reactie

    top